خطای انسانی در بیهوشی دامپزشکی

بیهوشی مدرن دامپزشکی شرایط انجام بسیاری از جراحی‌ها و پروسه‌های تشخیصی تهاجمی و غیر تهاجمی با رعایت شرایط انسانی را فراهم آورده است به طوری که بیهوشی به یک اتفاق روزمره در کلینیک‌های دامپزشکی تبدیل شده است. همه این پیشرفت‌ها مدیون تولید داروهای جدید و کم خطرتر بیهوشی، ابداع تجهیزات و لوازم مونیتورینگ و از همه مهم‌تر، تربیت نیروهای آزموده و متخصص در زمینه بیهوشی دامپزشکی است.  بیهوشی نیز مانند همه اعمال و پروسه‌های تشخیصی و درمانی، مزایا و ریسک‌های خاص خود را دارد و اگرچه بیهوشی در مقایسه با گذشته بسیار امن‌تر و مطمئن‌تر است، اما همیشه امکان مرگ ناشی از بیهوشی (anesthetic-related death) حتی در حیوانات جوان و سالم نیز وجود دارد.           همانگونه که مطرح شد یکی از روش‌های متداول برای انتقال تجربیات در پزشکی و دامپزشکی، گزارش موارد مرگ و میر یا عوارض جدی ناشی از بیهوشی و نحوه مدیریت آن می‌باشد. برخی از دلایل مرگ و میر ناشی از بیهوشی عبارتند از: تجویز دوز بالای داروی بیهوشی (anesthetic overdose)، تجویز داروی اشتباه، انسداد مجاری هوایی (Upper airway obstruction) یا جابجایی لوله نایی (displacement of the endotracheal tube)، آریتمی قلبی، هیپوکسی، آسپیره کردن محتویات معده، سوختگی‌های شدید ناشی از الکتروکوتری یا وسایل گرمایشی. برخی راهکارهای پیشنهادی برای کاهش ریسک بیهوشی عبارتند از: 1- آموزش و بازآموزی پرسنل (کارشناس، تکنسین و پرستار اتاق عمل) 2- برقراری ارتباط مناسب بین اعضاء تیم بیهوشی 3– ارائه طرح بیهوشی (anesthesia plan) بر اساس گونه حیوان، نوع و طول جراحی، شدت درد ناشی از جراحی مربوطه، بیمارهای زمینه‌ای احتمالی، داروها، تجهیزات و پرسنل در دسترس 4- سوندگذاری وریدی 5- مطالعه دقیق برچسب دارو از نظر نوع دارو، غلظت، دوز، گونه حیوانی‏، روش تجویز (عضلانی یا وریدی) و محاسبه دقیق دوز دارو. 6- تدارک امکانات لازم برای لوله‌گذاری سریع نای و دادن اکسیژن 7- باید به خاطر داشت زمان قطع داروی بیهوشی (تزریقی یا استنشاقی) و حتی زمان خارج کردن لوله نایی (extubation) پایان بیهوشی نیست. پایان بیهوشی زمانی است که حیوان کاملا هوشیار است، قادر است سر و گردن خود را نگه دارد و همه پارامترهای حیاتی (به خصوص دمای بدن) در محدوده طبیعی است. در اسب وقتی بیهوشی خاتمه می‌یابد که حیوان بتواند بدون حالت عدم تعادل (ataxia)، قادر به ایستادن باشد.   با در نظر گرفتن این‌که هیچ‌یک از داروها یا تکنیک‌های بیهوشی صد در صد بی‌خطر نیستند و از طرف دیگر همیشه احتمال بروز خطای انسانی وجود دارد، لازم است به منظور کاهش ریسک بیهوشی، جزئیات پروتکل‌های بیهوشی به دقت رعایت شود. برای این منظور می‌توان چک لیست‌هایی (checklists) تهیه و در اتاق عمل نصب کرد. با هوشیاری و توجه آگاهانه در زمان انجام بیهوشی، می‌توان از بروز بسیاری از حوادث ناخواسته جلوگیری کرد و در صورت بروز حوادث، با آمادگی، سرعت عمل و تصمیم صحیح و به موقع امکان نجات جان بیمار وجود دارد. بدیهی است که شرکت منظم پرسنل در کلاس‌های و کارگاه‌های آموزشی (continuing education) نقش اساسی در ارتقاء کیفیت خدمات بیهوشی ارائه شده در کشور خواهد داشت.